زمان خواندن این مقاله حدودا 10 دقیقه است.
دسته : مجله گیاهان دارویی
نویسنده : فلاح پور

تاریخ انتشار : 31-04-98

(10 rating, 2 votes)
Loading...

خواص گیاه آقطی از قدیم الایام مورد توجه حکیمان بوده است. گیاه آقطی یکی از گیاهان دارویی است که گل ها و دانه های این گیاه در درمان و پیشگیری از انواع بیماری های مطرح بوده است. جالینوس حکیم این گیاه دارویی را در موارد سرماخوردگی و آبریزش بینی تجویز می نمود. در طب سنتی اروپا هم برای درمان تب و بیماری های دستگاه تنفس بکار می رفت.

در قرن 17 “John Evelyn” از آقطی به عنوان درختی یاد کرد که تقریبا برای هر بیماری درمان است. در قرن 18 میلادی از آب گل آقطی برای سفید کردن پوست و برداشتن کک و مک استفاده می کردند. حتی عصاره این گیاه دارویی  قرن ها به عنوان طعم دهنده در انواع غذا ها و نوشیدنی های الکلی و غیر الکلی مورد استفاده بوده است.  میوه های این گیاه دارویی در تهیه شراب آقطی مورد استفاده بوده و هست. عرق (عصاره) گل های این گیاه به عنوان یک حلال و حامل معطر برای فراورده های دارویی موضعی به کار می رود.

در حقیقت آقطی یک گیاه دارویی است که مصرف غذایی از آن بخاطر سمیت محدود شد. نام این گونه یا در واقع همان کلمه Sambucus در لاتین از لفظ Sambucus می آید که به چیزی شبیه آسیاب بادی اطلاق می شود. آسیاب بادی از چوب درخت elder ساخته می شد. پسوند ucus هم در پس نام خیلی از گیاهان رایج است. شایان ذکر است که این آقطی مورد نظر ما در این تک نگار درخت نیست و درختچه است. این آقطی به Dwarf-elder یا همان آقطی کوتوله شهرت دارد.

برگه و ساقه گونه آقطی سیاه دارای موادی مانند گلیکوزیدهای سیانوژنیک سامبوسین، سامبونیگرین، هولوکالین و پروناسین (ایزومر سامبونیگرین، که همانند آمیگدالین گلیکوزید سیانوژنیکی است که بیشتر در خانواده گل سرخ بویژه جنس آلو وجود دارد) است. علاوه بر این، حاوی کریزان تمین و کولین، فیتواسترول ها مانند بتاسیتوسترول، فیتوهماگلوتینین، مواد قندی و روغن های فرار و صمغ پکتین می باشد.

آقطی همچنین شامل فلاونوئیدهایی مانند کوئرستین و کامپفرول و گلیکوزیدهای کوئرستین همانند هایپروزید، ایزوکوئر ستین و روتین، و تری ترپن ها مثل آلفا و بتا آمیرین، بتولین، اولئانولیک اسید، و ترکیب ضد التهاب اورسولیک اسید (ارائه ساختار در تک نگار خواص گیاه انگور خرس) می باشد. اسیدهای چرب مانند لینولنیک اسید، پالمتیک اسید، لینولئیک اسید، اسیدهای آمینه و دیگر ترکیبات مانند کلروژنیک اسید به عنوان تانن کاذب، تانن و موسیلاژ می باشد. رنگ کبود آقطی کوتوله بالغ و رسیده به سبب محتوای آنتوسیانیدین های آن است.

گفته می شود فلاونوئیدها بخاطر OHهای فنلی راحت به آنزیم ها متصل شده و سبب مهار موثر برخی آنزیم ها می گردند. مثلا همین کوئرستین که از ترکیبات گیاه آقطی هست در مهار آنزیم آلدوردوکتاز که در ایجاد آب مروارید دیابتی نقش دارد بسیار عالی عمل می نماید. و یا آنزیم گزانتین اکسیداز که افزاینده اسید اوریک و مسبب ایجاد بیماری نقرس و یا تشکیل سنگ کلیه است را هم مهار می نماید یعنی عملکردی مشابه با داروی آلپورینول، و یا با مهار آنزیم فسفو دی استراز از تجمع پلاکتی جلوگیری می نماید.

همچنین همانند داروهای ضد التهاب و غیر استروئیدی (NSAIDs) با مهار آنزیم های لیپو اکسیژناز و سیکلو اکسیژناز از تولید پروستاگلاندین ها و سایر واسطه های التهابی و در نتیجه از فرایند التهاب پیشگیری می نماید. البته این اثرات از nepetrin و گلیکوزید nepetrin موجود در رزماری و نیز از فلاونوئید loteolin و kaempferol موجود در سایر گیاهان هم دیده می شود.

  جهت خواندن مقاله خواص گیاه انگور خرس و ترکیبات شیمیایی آن کلیک کنید.

قرص فیتوکلد (درمان علائم سرماخوردگی و آنفولانزا و درمان کمکی سینوزیت)

1. یکی از خواص این گیاه دارویی که از پر کاربرد ترین گیاهان دارویی می باشد، در این است که گیاه آقطی یا همان پلم این است که در میان گیاهان دارویی یکی از مهمترین گیاهان با خاصیت معرق می باشد.
   (افزایش تعریق و بنابراین به نوعی کاهنده دمای بدن در سرماخوردگی های همراه با تب مثل آنفولانزا).
2. آقطی خون را نیز صاف می نماید. گفته می شود استنشاق برگ خشک پلم یا آقطی باعث بند آوردن خونریزی می گردد. ما می دانیم این اثر درمانی معمولا در بیان خواص تانن ها تعریف می شود که در آقطی تانن هم وجود دارد. حالا اینکه آقطی دقیقا چه ترکیب قابض دود شونده ای دارد نمی دانیم.
3. بررسی ها نشان می دهد ترکیب آلفا و بتا آمیرین پالمیتات و نیز سامبوکولین A موجود در پلم  فعالیت آنتی هپاتوتوکسیک قوی علیه آسیب کبدی بروز می دهد.
4. آقطی قی آور نیز می باشد. جای تعجبی هم ندارد. چون خیلی از خلط آورها می توانند قی آور هم باشند. مانند ایپکا.
5. این گیاه دارویی استفاده های پوستی و آرایشی متنوعی نیز دارد.
6. گل های تسکینی برای قرمزی چشم ها، تحریک و التهاب پوست بوده و در ترمیم زخم های خفیف، تاول های پوستی و سوختگی هم کاربرد دارند.
   

   در ادامه ی خواص گیاه آقطی با بیتکی طب همراه باشید …

7. عصاره پلم به دلیل وجود موسیلاژ اثرات نرم کننده بر پوست دارد.
8. مرهم تهیه شده از گل های آقطی موجب کنترل و بهبود چین و چروک درو لب یا همان خطوط خنده می باشد.
9. به دلیل اثرات ضد التهاب فلاونوئید ها و اثر محرکشان بر گردش خون، احساس سنگینی و خستگی را در اعضای انتهایی کاهش می دهد. و بخاطر همین خصوصیات در فرآورده های ضد سلولیت هم استفاده می گردد.
   چون افزایش گردش خون در رفع سلولیت نقش مهمی دارد.
10. گفته می شود قسمت های مختلف این گیاه دارویی در درمان سرطان هم مفید می باشد.
11. در گذشته از خواص قابض آن در درمان اسهال خونی مزمن استفاده می کردند.
12. آقطی حتی در طب مردم عامه مدر هم هست و در احتباس ادرار کاربرد دارد.
13. این گیاه خلط آور است و در سرماخوردگی و سرفه موثر است.
14. اثرات ضد التهاب دارد و درد روماتیسم را می کاهد.
15. آقطی ضد ویروس نیز می باشد.

1. میوه نارس آقطی یا پلم حاوی گلیکوزیدهای سیانوژیک و Prussic است.
   این مواد سمی بوده و با مصرف مقادیر زیاد ایجاد سرگیجه، تهوع و استفراغ می نماید.
2. گفته می شود تماس با گل ها و مشتقات آقطی یا پلم بیشتر به دلیل حضور پروتئین های غیر فعال کننده ریبوزوم می تواند القا کننده آلرژی باشد.
3. وجود ترکیبات سمی در برگ و پوست ساقه آن نیز گزارش شده است.
4. فرآورده های دارویی این گیاه آزادسازی انسولین را تحریک میکنند.
   لذا باید بیماران دیابتی تحت درمان انسولین با دقت به کار رود چون خطر بروز هایپوگلیسمی را تشدید می کند.
5. مصرف خوراکی تمام بخش های گیاه سمی و خطرناک می باشد.
6. شایان ذکر است که گلیکوزیدهای سیانوژنیک با پختن، سمیتشان زایل می گردد.

1. نتایج کارآزمایی بالینی در خصوص اثر بخشی درمان موضعی با ژل آقطی در بیماران مبتلا استئوآرتریت زانو در مقایسه با ژل دیکلوفنلک، اثر بخشی این گیاه دارویی را در کاهش علائم این بیماری اثبات نمود.
2. اخیرا در مطالعه دیگر خواص ضد زخم معده (آنتی اولسروژنیک) دوفلاونول گلیکوزید isorhamnetin و quercetin موجود در برگ های آقطی جهت درمان گاستریک مزمن نیز تایید شد.
3. امروزه میوه های آقطی هم به عنوان آنتی اکسیدانت و هم منبع با ارزشی از ترکیبات قدرتمند ضد ویروس (علیه هرپس سیمپلکس) مطرح شده اند.