خواص بی نظیر گیاه گشنیز، موارد مصرف و کاربرد بالینی آن
زمان خواندن این مقاله حدودا 5 دقیقه است.
دسته : خواص دارویی سبزیجات
نویسنده : فلاح پور
تاریخ انتشار : 17-06-98
نام فارسی گیاه | نام انگلیسی گیاه | نام علمی گیاه |
گشنیز | Coriander | Coriandrum Sativum |
وجه تسمیه و تاریخچه گیاه گشنیز
خواص گشنیز از قدیم الایام مورد توجه حکیمان بوده است. گشنیز را در مقبره فرعون مصر کشف شد. این گیاه از زمان های باستان در یونان کشت می شد و هم در ساخت عطر و هم در آشپز خانه از آن استفاده می شد. سربازان یونانی آن را برای خوش طعم کردن نان خود همیشه به همراه داشتند. در گذشته در درمان ناراحتی های گوارشی مانند نفخ، اسهال و جهت رفع بی اشتهایی و نیز به عنوان خوشبو کننده دهان و التیام بخش زخم های دهانی بکار می رفته است. نام Coriander از کلمه یونانی Koriannon به معنای bed bug-like smell یعنی بوی تخت خواب آمده است. که این در واقع اشاره دارد به اثرات آرامبخشی و خواب آوری این گیاه.
همچنین گفته می شود نام Coriander از لفظ یونانی Koriannon منشا گرفته است. واژه ای که حاصل اتصال دو کلمه Koris (به معنای حشرات بدبو) و annon (به معنای انیسون معطر) می باشد. شاید چون این گیاه معطر همچون انیسون می توانست دافع حشرات باشد. البته باید به این نکته هم توجه کرد که نام Coriander از منظر توجه به افسانه های یونان بسیار به نام Ariadne نوه ی زئوس و دختر Minos یا همان قاضی مردگان شباهت دارد. اگرچه حکمت این شباهت در هاله ای از ابهام است. همانطور که پیش تر هم توضیح دادیم لفظ Sativa یا Sativum که صفات نام های علمی خیلی از گیاهان هستند در لاتین به معنای کاشته شده می باشد و به گیاهانی اطلاق می شد که محصولات فرآیند کشاورزی به شمار می رفتند. یعنی به عنوان مثال با کاشتن دانه و رشد دانه ها بدست می آمدند.
مهمترین ترکیبات شیمیایی در گیاه گشنیز
گشنیز حاوی مواد موثره همچون روغن های فرار شامل لینالول، ژرانیول، کوریاندرول (ایزومر S از لینالول است)، بورنئول، سینئول، کامفر (دارای ساختار کتونی و همانند توجون خواص موکولیتیک یا همان خلط آور و سمیت عصبی دارد)، کاروون و آنتول، رزین، آلکالوئیدها، فلاونوئیدها مانند روتین، کومارین ها، اسید های آمینه، فتالیدها، و نیز اسید های فنلی مانند مالیک اسید، چربی ها و نشاسته و قند می باشد.
ساختار ترکیبات شیمیایی در گیاه گشنیز
Borneol | Malic Acid | Rutin |
![]() |
![]() |
![]() |
linalool – (+) |
![]() |
اشکال دارویی حاوی گیاه گشنیز
- کپسول لاکس فول و قرص سنالاکس و قرص سی لاکس (درمان کوتاه مدت و موقت یبوست)
- قطره خوراکی کارمینت، پودر کارمیناتیف (برطرف کننده سو هاضمه، نفخ و درد ناشی از آن)
خواص گیاه گشنیز و موارد مصرف و کاربرد بالینی آن
- تخم گشنیز بهترین دارو برای سرگیجه است.
- یکی از خواص گشنیز این است که بی خوابی و کم خوابی را هم درمان می کند بگونه ایی که حتی گفته می شود مصرف زیاد میوه گشنیز سبب مستی و سستی می گردد.
- گشنیز خواص ضد بارداری دارد و در میان زنان عرب برای کاهش درد ناشی از انقباضات رحم در حین زایمان بکار می رود. البته به طور قطع آنقدری نیست که فرآیند انقباض رحم و زایمان را مختل کند.
- گشنیز نیز همانند سداب، انار ترش، و پنج انگشت کاهنده میل جنسی بویژه در بانوان می باشد. این در حالیست که برخی منابع آن را در ناتوانی جنسی آقایان موثر می دانند.
- یکی دیگر از خواص گشنیز این است که اشتها را افزایش می دهد و در بی اشتهایی عصبی همانند سیر و شوید جایگاه تجویز دارد.
خواص گشنیز و نکات و توصیه های مهم
- گشنیز می تواند موجب ایجاد و یا تشدید واکنش افزایش حساسیت آلرژیک شود، لذا باید با احتیاط مصرف گردد.
- گشنیز در مصرف توام، اثر داروهای ضد دیابت را افزایش می دهد که این نکته اشاره ایی هم دارد به اثرات کاهندگی قند خون ناشی از گشنیز.
خواص گشنیز و آخرین تحقیقات و نکات ویژه
اخیرا بررسی ها نشان می دهد نانو ذرات نقره تهیه شده از عصاره برگ های گشنیز پتانسیل بالایی در درمان آکنه، شوره سر و حتی درمان سرطان سینه دارد.
اثرات پیشگیری کننده عصاره متانولی دانه های گشنیز از بروز سمیت قلبی در مدل حیوانی اثبات کننده نقش گشنیز در پیشگیری از انفار کتوس میوکارد بود.
و نکته آخر اینکه …
گیاه درمانی می تواند جایگزینی برای داروهای ضد انگل های دستگاه گوارش در انسان و حیوانات باشد. گشنیز یک گیاه داروئیست که به عنوان ادویه هم در سراسر جهان پرورش می یابد. یکی از خواص گشنیز این است که دانه های این گیاه در درمان بیماری های انگلی، سوهاضمه، دیابت، روماتیسم و درد مفاصل استفاده می شده است. اخیرا در مطالعه ایی اثر بخشی داروی نیکلوزوماید با دوزهای مختلف از عصاره الکلی دانه گشنیز روی انگل Hymenolepis nana بررسی شد و نتایج حاصله موید اثرات ضد انگل گشنیز می باشد.
منابع
کتاب درمان شناسی گیاهان دارویی. مولف: دکتر زهرا نظری بلوکی و دکتر زهره عصام رودسری |
Palanivel Sthishkumar, et al. Journal of Photochemistry and Photobiology B: Biology, Volume 163, October 2016, Pages 69-76 |
Dipak K. Patel, et al. Food and Chemical Toxicology, Volume 50, Issue 9, September 2012, Pages 3120-3125 |
Hosseinzadeh S, et al. J Parasit Dis. 2016 Dec;40 (4):1307-1310. Epub 2015 Mar 21 |
کتاب درمان شناسی گیاهان دارویی. مولف: دکتر زهرا نظری بلوکی و دکتر زهره عصام رودسری |
Palanivel Sthishkumar, et al. Journal of Photochemistry and Photobiology B: Biology, Volume 163, October 2016, Pages 69-76 |
Dipak K. Patel, et al. Food and Chemical Toxicology, Volume 50, Issue 9, September 2012, Pages 3120-3125 |
Hosseinzadeh S, et al. J Parasit Dis. 2016 Dec;40 (4):1307-1310. Epub 2015 Mar 21 |
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.